دسته‌بندی نشده · فوریه 18, 2022 0

معرفی و دانلود کتاب درام اسلامی | جمشید ملک پور | انتشارات بیدگل



معرفی کتاب درام اسلامیآیا چیزی به نام درام اسلامی وجود دارد؟ جمشید ملک پور که نویسنده‌ی بعضی از مؤثرترین و مهم‌ترین آثار در حوزه‌ی شناخت نمایش ایرانی است، در کتاب درام اسلامی به این سؤال پاسخ می‌دهد و به تاریخچه‌ی تعزیه و اجرای آن در ایران می‌پردازد.

درباره‌ی کتاب درام اسلامی:

کتاب درام اسلامی (The Islamic drama) با یک معرفی کوتاه و مختصر اسلام و حوادث مربوط به تعزیه شروع می‌شود، پس از آن به معرفی مراسم آیینی در تمدن‌های گوناگون می‌پردازد و از این راه تلاش می‌کند تا ریشه‌ها و شباهت‌های تعزیه با این گونه مراسم‌ها را توضیح دهد. ملک‌پور تعزیه را همانند متن و درام مورد تحلیل و ارزیابی قرار می‌دهد و در فصل پایانی موقعیت و جایگاه تعزیه را در دنیای کنونی به نمایش می‌گذارد و سعی می‌کند چشم‌اندازی از آینده‌ی آن ارائه دهد. در قسمت پیوست‌ها نیز لیستی از مهم‌ترین متن‌های تعزیه مطرح شده است.

درباره‌ی نمایش تعزیه:

تعزیه نوعی نمایش آیینی مشابه نمایش‌های اولیه یونان باستان است، با این حال با ارزیابی موشکافانه‌تر، ارتباط آن با نمایش‌های اروپایی قرون وسطی و حتی عناصر نمایش‌گونه و تماشایی مراسم آبیدوس مصر، که مضمون عمومی مرگ و رستاخیز اوزیریس را به نمایش می‌گذارد، روشن می‌شود. زیرا تعزیه هم به دو عنصر مشارکت و ایمان برای شکل‌پذیری و باورپذیری تئاتری نیازمند است. در چنین مراسم‌هایی، موضوعات دنیوی و آیینی در تخیلی که از لحاظ دراماتورژی ارزشمند است درهم آمیخته می‌شوند. تعزیه، که در آغاز در فضای کاروانسراها به روی صحنه می‌رفت، امروزه به‌عنوان آیینی اسلامی و حتی دقیق‌تر از آن به‌عنوان نوعی آیین مذهبی شیعی شناخته می‌شود.

تعزیه همواره در ماه محرم، نخستین ماه تقویم قمری و ماه عزاداری شیعیان، اجرا می‌شود. موضوع اصلی تعزیه همواره به رویدادی خاص در تاریخ شیعه مربوط می‌شود: شهادت امام حسین، نوه‌ی پیامبر، در صحرای کربلا در سال 680م. در قدیمی‌ترین شکل تعزیه، که قدمت آن به قرن دهم باز‌می‌گردد، امام حسین قهرمان تاریخی آن است و وقایع تراژیک مرگ وی بر‌اساس آیین‌ها و شعائر بازآفرینی می‌شوند.

ساختار اولیه‌ی تعزیه کم‌و‌بیش تا اواخر قرن هجدهم تکامل یافت، اما این موضوع باعث نشد که نویسندگان از نوشتن نسخه‌های تازه دست بکشند به‌ویژه در حدود صد سال اخیر آن‌ها در عین حفظ داستان اصلی،  که نماد ایمان و عزاداری است، نسخه‌های تازه‌ای از تعزیه آفریده‌اند. دکتر ملک‌پور، در این تحقیقِ راهگشا، نه‌تنها متون کلاسیک تعزیه که برخی از تعزیه‌های امروزی را نیز بررسی می‌کند و حتی فهرست بلندی، از متون و جاهایی را که می‌توان به آن‌ها دسترسی یافت، در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.

درباره‌ی مجموعه‌ی تئاتر: نظریه و اجرا:

این مجموعه جریان‌های مهم تئاتری جهان در عصر ما را معرفی کند. سنت‌هایی که مرور و خواندن دوباره‌ی آ‌ن‌ها از هر لحاظ بسیار لازم و ضروری است. معرفی جریان‌های عمده‌ی تئاتر و اجرای معاصر، بازخوانی آن‌ها، تأکید کردن بر ارتباط بین عمل و نظریه‌ی تئاتر از هدف‌های مهم این مجموعه به شمار می‌رود.

نکوداشت‌های کتاب درام اسلامی:

– درام اسلامی اتفاقی بسیار خجسته در پژوهش در باب تعزیه است. (چلکووسکی، استاد مطالعات اسلامی و خاورمیانه در دانشگاه نیویورک)

– درام اسلامی جایگاه تعزیه را، به مثابه‌ی میراث جهانی یونسکو، بالا می‌برد و به درک بهتر آن کمک می‌کند و امید به زنده‌ماندن آن را برای نسل‌های بعدی افزایش می‌دهد. (دُن رابین، ویراستار دانشنامه‌ی جهانی تئاتر معاصر)

با جمشید ملک‌پور بیشتر آشنا شویم:

او نویسنده، استاد، کارگردان تئاتر و محقق ایرانی است که به عنوان یکی از چهره‌های مهم و برجسته در زمینه‌ی پژوهش نمایش‌های ایرانی شناخته می‌شود. جمشید ملک‌پور تحصیلاتش را در رشته‌ی هنرهای نمایشی تا مقطع دکترا در آمریکا و استرالیا به پایان رساند و پس از آن به تحقیق در حوزه‌ی نمایش مشغول شد.

او قبل از مهاجرت به استرالیا، به عنوان کارگردان مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، استاد مجتمع دانشگاهی هنر، دانشکده هنرهای زیبا و مرکز آموزش هنر فعالیت می‌کرد. وی از سال 2005 در دانشگاه گلف کویت به عنوان استاد مهمان مشغول تدریس شد.

ملک‌پور در سِمت کارگردان، نمایش‌های پرومته در بند، اودیپ شهریار، آنتیگون، افسانه اندوهی دلخراش و مکبث را به روی صحنه برد. از دیگر آثار او می‌توان به گزیده‌ای از تاریخ نمایش در جهان، سیر تحول مضامین در شبیه‌خوانی، مرجع سه جلدی ادبیات نمایشی در ایران و تطور اصول و مفاهیم در نمایش کلاسیک اشاره کرد.

در بخشی از کتاب درام اسلامی می‌خوانیم:

مراسم‌ و آیین‌های اوزیریس، سیاوش و حسین از این جهت مشابه‌اند که در هر‌ سۀ آن‌ها قهرمانی محبوب که نماد روشنی، زندگی و پاکی به شمار می‌رود به‌دست مردی شیطان‌سیرت کشته می‌شود که نمی‌تواند حقانیت و محبوبیتِ مخالف خود را تاب آورد. در‌حقیقت، بخل و غضب از عوامل اصلی وقوع این تراژدی‌ها هستند. در داستان اوزیریس، سِت، برادر اوزیریس، به این دلیل که اوزیریس فرمانده مصر و همسر خواهر زیبایش ایزیس است، به او رشک می‌ورزد. سِت، اوزیریس را به قتل می‌رساند تا هم به قدرت دست یابد و هم به ایزیس. در داستان سیاوش، گرسیوز به‌دلیل محبوبیت سیاوش در بارگاه افراسیاب به او رشک می‌برد. او سیاوش را می‌کشد تا جای او را در حکومت بگیرد. در داستان حسین، یزید به این دلیل از حسین می‌هراسد که می‌داند جایگاه او، به‌عنوان خلیفۀ مسلمانان، را غصب کرده است. جالب است که در هرسۀ این تراژدی‌ها، قاتلان مجازات شده و شهدا به‌صورت‌های مختلفی زنده مانده‌اند.

سِت به‌دست هوروس، پسر اوزیریس، کشته می‌شود و اوزیریس نیز به‌عنوان حاکم مردگان به زندگی بازمی‌گردد. افراسیاب و گرسیوز، قاتلان سیاوش نیز به‌دست کیخسرو، پسر سیاوش، کشته می‌شوند؛ به‌تعبیری سیاوش در قالب گیاه یا در قالب کیخسرو، فرزندش، زندگی دوباره می‌یابد و مدتی بعد ناپدید می‌شود تا در‌نهایت برای نجات مردم بازگردد. شِمر، از قاتلان امام، به‌دست مختار کشته شده و جسدش طعمۀ سگان وحشی می‌شود؛ امام مهدی، نوۀ امام حسین، نیز ناپدید می‌شود و شیعیان بر این باورند که وی به‌عنوان منجی آن‌ها ظهور خواهد کرد و نظم و عدل را در سراسر جهان بر پا خواهد کرد. شباهت دیگری نیز میان این سه داستان وجود دارد. ایزیس و فرنگیس هر‌دو پس از مرگ همسرانشان، هوروس و کیخسرو را به دنیا می‌آورند. بنابراین هوروس و کیخسرو پدران خود را نمی‌بینند.
فهرست مطالب کتابگفتار مترجم
پیشگفتار
تعزیه از منظر تئاتر
درآمد
یادداشت‌های درآمد
فصل اول: ایران: زادگاه تعزیه
یادداشت‌های فصل اول
فصل دوم: اسلام و تعزیه
یادداشت‌های فصل دوم
فصل سوم: منشأ و روند شکل گیری تعزیه
مراسم‌ مذهبی پیش از اسلام
شیعه و داستان‌ها و اشعاری درباب شهادت
نقالی و پرده‌داری
موسیقی و آواز
یادداشت‌های فصل سوم
فصل چهارم: نمایش های تعزیه
پیش‌واقعه
واقعه
گوشه
شبیه ‌مضحک
نتیجه‌گیری
یادداشت‌های فصل چهارم
فصل پنجم: اجرای تعزیه
صحنه
صحنه‌پردازی
بازیگری
صحنه، اثاثیه و لباس
موسیقی و آواز
تکیه
یادداشت‌های فصل پنجم
فصل ششم: تعزیه در جهان اسلام
یادداشت‌های فصل ششم
فصل هفتم: تعزیه: دیروز، امروز و فردا
یادداشت‌های فصل هفتم
پیوست: مجموعه مجالس تعزیه
مجموعۀ خوچکو
مجموعۀ پِلی
مجموعۀ لیتن
مجموعۀ واتیکان
مجموعۀ مجلس
مجموعۀ ملک
مجموعۀ تکیه‌دولت
مجموعۀ شرکت نسبی کانون کتاب
مجموعه‌ها و دست‌نویس‌های شخصی
یادداشت‌های پیوست
کتابنامۀ فارسی
کتابنامۀ انگلیسی
کتابنامۀ مترجم
گزیدۀ نمایه





معرفی و دانلود کتاب درام اسلامی | جمشید ملک پور | انتشارات بیدگل